Ćwiczenia pamięci jako element terapii logopedycznej

Zdarza się, że dziecko trafiające do nas na terapię logopedyczną, oprócz problemów związanych z mową ma wiele innych deficytów. Wychodzę z założenia, że powinnam tak wykorzystać swoją wiedzę i umiejętności, by w maksymalny sposób wspomóc w rozwoju, trafiające do mnie dziecko. W edukacji, niezmiennie, dobra pamięć jest warunkiem koniecznym odnoszenia sukcesów edukacyjnych dzieci. Mając na uwadze tą zasadę, stosuję celowe ćwiczenia pamięciowe jako element terapii logopedycznej.

Trening pamięci rozpoczynam od nastawienia dziecka na tą aktywność oraz stwarzając najlepsze warunki jakie mogę do skupienia uwagi. Zatem, stosuję te ćwiczenia w pierwszej połowie zajęć, gdy dziecko jest już wdrożone do pracy ale jeszcze nie zmęczone. Z uwagi na to, że pracuję w szkole, czekam aż na korytarzu jest w miarę cicho, by hałasy nie rozpraszały uwagi. Ćwiczenia pamięciowe wykonuję systematycznie, na każdych zajęciach, przez określony czas. Tak jak w innych grach i zabawach, aktywność kończę zanim dziecko znudzi się nią.

Poniżej przedstawiam zestaw różnych zabaw, zadań i aktywności mających na celu ćwiczenia pamięci. Zadania należy wykonywać po jednym na kolejnych ćwiczeniach, dobierając je do wieku oraz poziomu umiejętności dzieci. Z podanego zbioru zabaw można wybrać aktywności zarówno dla młodszych dzieci, jak i dla starszych uczniów.

Zapamiętywanie szczegółów na ilustracji

Prezentuję dziecku ilustrację, proszę o uważne obejrzenie a następnie opisanie obrazka. Następnie chowam ilustrację i proszę o wymienienie 5 rzeczy, które dziecko zapamiętało. Potem wymieniam rzeczy ja, umieszczając w zestawie jedną nieprawdziwą informację.
Zwykle pracuję na ilustracjach z zestawu H. Rodak, D. Nawrocka: “Od obrazka do słowa”, własnoręcznie narysowanych dużych zbiorczych ilustracjach z wybranymi głoskami, planszach od Rysopisów.

Zgadnij, co zginęło?

Do tej zabawy potrzebujemy kilkunastu rekwizytów w postaci małych zabaweczek. Ja stosuję różne, drobne zabawki w tym z kinder niespodzianek, mam ich tyle, że mogę wybrać odpowiednią ilość do każdego szeregu głosek. [Zabaweczki pożyczyłam od moich dzieci, zbierałam wśród znajomych, można kupić na allegro lub w sklepach z rzeczami używanymi]
Zabawki nazywamy, dajemy dziecku do pooglądania, następnie układamy je na stole i prosimy, by dziecko zapamiętało układ. Ilość przedmiotów dostosowujemy do wieku i umiejętności dziecka. Proszę, by dziecko zamknęło oczy a ja w tym czasie wypowiadam magiczną formułkę i chowam jeden przedmiot. Zadaniem dziecka jest odgadnięcie, co zginęło.

Kiedy dziecko nabierze wprawy, szybko i bezbłędnie odpowiada, możemy wprowadzić utrudnienie. W momencie, kiedy chowamy jeden przedmiot to na jego miejsce przekładamy inny. Wtedy naprawdę trzeba dokładnie przypomnieć sobie co, gdzie leżało:)
Jeśli natomiast widzimy, że dziecko nie ma jeszcze wprawy w zapamiętywaniu lub sprawia mu to ogromną trudność, zaczynamy od wyboru tylko kilku przedmiotów. Nazywamy je, zawsze w tej samej kolejności, jeśli trzeba nawet kilka razy, potem dziecko samodzielnie powtarza słowa.
W tej zabawie ważna jest zmiana ról: raz dziecko zgaduje, raz dorosły. Oczywiście, nie zapomnijcie pomylić się już na samym początku;)

Odmianą tej zabawy są ćwiczenia artykulacyjne z przyborami szkolnymi.

Poszedł Marek na jarmarek

Do tej zabawy nie potrzebne są rekwizyty, jest to zabawa słowna, świetnie rozwijająca uwagę i pamięć słuchową. Dorosły zaczyna recytując tekst: Poszedł Marek na jarmarek, kupił sobie… grabie, dziecko powtarza ten tekst i dodaje coś od siebie np.: Poszedł Marek na jarmarek, kupił sobie: grabie, kapelusz…. Kolejna osoba: Poszedł Marek na jarmarek, kupił sobie: grabie, kapelusz, jabłko…. Zabawa trwa dopóty, dopóki ktoś się nie pomyli w wyliczaniu zakupionych przedmiotów. Ta zabawa świetnie sprawdzi się w czasie logopedycznych zajęć grupowych.

Obrazkowa zapamiętywanka

Szykujemy około 20 jednolitych pod względem szaty graficznej obrazków, spośród nich wybieramy kilka, nazywamy je wraz z dzieckiem i zapamiętujemy. Następnie wszystkie obrazki mieszamy a zadaniem dziecka jest wybranie tych, które zapamiętało. Koniecznie następuje zamiana ról – dziecko wybiera dla dorosłego obrazki, pomaga zapamiętać i sprawdza, czy dorosły nie pomylił się wybierając zapamiętane obrazki.

Do tej zabawy lubię używać obrazki zawartych w zestawie: Od obrazka do słowa.

Słowna zapamiętywanka

To odmiana prezentowanej wyżej zapamiętywanki: wybieram kilka obrazków i nie pokazując ich dziecku – wypowiadam słowa. Zadaniem dziecka, jest powtórzenie tego, co usłyszało, w niezmienionej kolejności. Obrazki są mi potrzebne, po to by dziecko mogło zobaczy, czy nie popełniło błędu. Za każdym powtórzeniem dokładam jedno słowo. Jeśli dziecko pomyliło się, powtarzam to samo zadanie, aż zrobi je popranie, ale nie proponuję już większej liczby słów. To oczywiście trening pamięci słuchowej.

Zapamiętywanie ciągów obrazków

To jedna z moich ulubionych aktywności! Zwykle bardzo się w nią angażuję zapamiętując dokładnie to, co dziecko. Nie uwierzycie, ale sześciolatki potrafią zapamiętać 14 kolejnych obrazków a dziesięciolatki nawet 33! To jest również moje ćwiczenie popisowe, w którym pokazuję rodzicom, na ile stać ich dziecko:) To pozytywnie wpływa na obraz samego i obraz dziecka w oczach rodziców. Badania naukowe potwierdzają, że jeśli dorośli postrzegają dziecko jako zdolne, ono takie się stanie.
Do tego ćwiczenia potrzebny jest duży zestaw obrazków. Duży, ponieważ wraz z dzieckiem wybieram kolejne obrazki, wg jego preferencji.
Rozpoczynając wybieram 3 obrazki i układam z nimi zdanie. Na przykład: Miś kupił mleko i płatki. Dziecko powtarza zdanie po mnie, dotykając kolejnych obrazków a następnie mówi je samodzielnie, starając się zapamiętać. Następnie odwracam obrazki i proszę, by dziecko powiedziało z pamięci, co się na nich kryje. W momencie, gdy dziecko wypowiada kolejne fragmenty zdania, sprawdzamy poprawność poprzez odkrywanie obrazków. Umieszczenie słów w kontekście sensownego zdania zdecydowanie polepsza proces zapamiętania [najlepiej zapamiętują śmieszne zdania lub niepedagogiczne;)].
Teraz czas na kolejną porcję obrazków i drugie zdanie. Może być powiązane tematycznie z pierwszym zdaniem lub zupełnie inne. Dla przykładu: Lubię truskawki, banany, słodycze i sok jabłkowy. Najkorzystniej, gdy dziecko samo wybiera obrazki i komponuje wypowiedzi. I całą procedurę powtarzamy: zdanie słowo po słowie z dotykaniem obrazków, samodzielne wypowiedzenie zdania przez dziecko, zakrywamy obrazki i sprawdzamy stopnień zapamiętania. Tu sprawdzamy również czy dziecko pamięta pierwsze zdanie, ale już bez odkrywania obrazków.
I kolejna linijka obrazków: Na obiad będzie pizza z szynką, serem i sosem pomidorowym. Procedura zapamiętywania jak wcześniej.
Na zakończenie wypowiadamy wszystkie zdania odkrywając kolejne obrazki. Bardzo chwalimy dziecko, podkreślając, że pewnie nie widziało, ile tyle potrafi zapamiętać na raz!
Maluchom wystarczy taki trening, starszaki potrafią więcej.

Na zdjęciach poniżej trening Mikołaja [10 lat] i utrwalanie głosek głosek z szeregu szumiącego. Tu używaliśmy kart z gry: „Psotne słówka”. Mikołaj zapamiętał 33 kolejne obrazki, nie popełniając ani jednej pomyłki!

Na dobrze dobranych obrazkach, ta aktywność to bardzo intensywny trening poprawnej wymowy. A przede wszystkim olbrzymia dawka umacniania wiary w siebie dla dziecka!

Memo dla maluchów

Kiedyś uszyłam mojemu dziecku domek do zabawy w zapamiętywanie, co jest ukryte pod okienkiem. Pomoc tą stosuję w pracy z młodszymi dziećmi. Ukrywamy obrazki pod odchylanymi okienkami a następnie sprawdzamy. Na początek wystarczą 3 obrazki, kiedy dziecko nabierze większej wprawy, chowamy więcej obrazków. To jeden z najprostszych pomysł na to, jak się bawić obrazkami z maluchami, stanowiący jednocześnie atrakcyjny trening pamięci.

Tradycyjna gra memo

Oczywiście tej gry nie może zabraknąć w ćwiczeniach pamięci. Stosuję tradycyjne zasady, natomiast proszę o układanie obrazków w równe rzędy i odkładanie ich na miejsce. Zwykle bawię się w nią korzystając z obrazków z gry Logopedyczny Piotruś/Memory, są dostępne talie na wszystkie głoski.

Gry z serii: Brain Box

Moją ulubioną grą z tej serii jest Abecadło. To gra zawierająca karty z obrazkami z wszystkimi literami polskiego alfabetu – łącznie z dwuznakami. Polega na zapamiętaniu kilku obrazków zaprezentowanych na karcie w wyznaczonym czasie, schowaniu jej i odpowiedzeniu z pamięci na pytania dotyczące obrazków. Zwykle robię to zadanie na punkty: za każdą prawidłową odpowiedź 1 punkt, dodatkowo po 1 punkcie za każdy zapamiętany obrazek.
To świetne zadanie, bardzo lubiane przez moje dzieci – stosuję je zwykle na etapie utrwalania prawidłowej wymowy.
Do ćwiczeń pamięci doskonałe będą również inne gry z tej serii, na przykład: Obrazki, ABC, Przyroda, Natura, Bajki. Serdecznie polecam tą serię!

Pamięć można wyćwiczyć. Jeśli systematycznie i celowo, ze skupieniem i uważnością trenujemy, następuje zdecydowana jej poprawa. W takim samym stopniu dotyczy to dzieci, jak i dorosłych. Wiem to, bo sama trenuję:)

Radosnej pracy i owocnych ćwiczeń pamięci!